Terugblik

Spreker Karim Benammar - 22 september 2020

Filosoof Karim Benammar sprak op 22 september 2020 vanuit Kunstmin te Dordrecht over 'Overloed’. Wederom door de huidige coronasituatie een inspiratiebijeenkomst online. Ditmaal in een mooi decor in de schouwburg. Er waren een tiental mensen op het podium. Namelijk de Dordste gasten Arnoud Grootenboer, Mariska Wagner, Jaime Quant en vanuit HBO Drechtsteden Maaike Haasnoot, Sjoerd Zoeteman en studenten. De presentatie was weer in handen van Sander Bogaard. 

Via een livestream logden 200 kijkers in om de Inspiratiebijeenkomst live ‘bij te wonen’. Terugkijken kan via deze link.

Benammar stelde de vraag hoe kunnen wij een andere bril kunnen opzetten? Volgens hem dragen wij een bril van schaarste en hij vraagt zich af hoe het zou zijn wanneer dit met een bril van overvloed zou zijn. Een bril waardoor wij kijken naar de huidige wereld. Het kijken door een zonnebril is anders dan door een roze bril, wat gebeurd er als je een andere bril opzet?
 

We hebben de drie grote bedreigingen: oorlog, honger en ziekte. Dit zijn de grote elementen waar we als mensheid tegen gevochten hebben. We hebben deze drie redelijk overwonnen. Corona laat wel zien hoe afhankelijk wij zijn. Als je kijkt naar de beschaving zie je dat we het beter hebben dan ooit zowel op materieel vlak als qua mentaal. Als we alles al hebben, wat gaan we dan met onze spullen doen? Hoe gaan we daarmee om? Als bijna alles kan en alles mag, hoe geen we daarmee om?

Overvloed komt vanuit het Latijnse woord Abundantia, dit betekent water dat overvloeit. Overvloed is als het ware een gevoel van te veel water, een dijkdoorbraak, een bad wat overloopt of een waterval, van water dat blijft komen. Kortom je hebt meer dan je nodig hebt.

Het Tegenovergestelde is schaarste. Schaarste is de relatie  tussen wat je hebt en wat je wil hebben. 

Aan de hand van de huidige coronacrisis illustreerde Benammar dit met het voorbeeld van de schaarste van IC-bedden, medische mondmaskers en verplegend personeel. De vraag is plotseling hoog en het aanbod is lager. Deze disbalans leidt tot schaarste. Deze specifieke schaarste heeft niet lang geduurd omdat Nederland een ontwikkeld land is.

De vraag is of deze schaarste alleen de kijk op een situatie is of dat het doorlopend deze blik is. Deze visie maakt dat mensen in staat zijn om te vechten bij een tekort, een voorbeeld hiervan is dat enkele supermarktklanten een sprintje door de winkel trekken om een laatste pak wc-papier te bemachtigen. Groter gezien is dat wij vechten tegen de natuur om schaarste tegen te gaan, het winnen van brandstoffen is hiervan een voorbeeld. Het is een diep menselijk gevoel: ‘Er is niet genoeg en er zal nooit genoeg zijn’.

Als je denkt dat je behoeften oneindig zijn is overvloed nooit op te lossen. Je kunt je bedenken: waarom begeren we dingen. Dat is omdat ik dat wil. Maar hoe werkt begeerte eigenlijk? 

Verschillende filosofen hebben geschreven over het onderwerp schaarste, zij tonen aan dat er allerlei mechanismen zijn waardoor de schaarste blijft bestaan. 
Een gedachte zou kunnen zijn om iedereen hetzelfde te geven. In de Sovjetunie is dit tijdens het communisme geprobeerd. Iedereen kreeg hetzelfde huis, auto, etc. Echter de mens is nooit tevreden en wil meer. Een grotere auto, een mooier huis en de nieuwste smartphone. Kortom de behoeftes en begeerte van de mens lijken oneindig. 

George Bataille schreef over de generale economie. Als je naar het leven kijkt is er een overdaad; een surplus. De zon is de oorsprong van het energetisch proces waardoor de hele aarde bestaat. Bijna alle levensprocessen zijn op basis van de zon. De zon heeft een onmetelijk surplus en verschenkt zonder teruggave. We hoeven ons geen zorgen te maken dat we te weinig zonne-energie ontvangen. De vraag is hoe wij onze energie verdelen en hoe we moeten kijken naar onze surplus.

Bekijk de inspiratiebijeenkomst terug via deze link.

Foto's: Co Bliekendaal
Tekst: De Bibliotheek AanZet – door Bart van Aanholt en HBO Drechtsteden - door Marjolein Gort